فضيلت ميانه روی

  ((اندازه نگهدار که اندازه نکوست)) 

تصور کنيد سه گروه ناچارند برای رسيدن به آب از يک مبداء به سمت درياچه ای حرکت کنند. آنها برای رسيدن به درياچه فقط دو روز فرصت دارند،زيرا پس از اين مدت آب درياچه خشک می شود. گروه اول با عجله به سمت درياچه حرکت می کنند،اما به خاطر سرعت زياد متوجه پرتگاهی که در مقابل درياچه قرار دارد نمی شوند و به داخل آن سقوط می کنند . گروه دوم با سرعت متوسط و طبيعی به سمت درياچه حرکت می کنند. اين گروه در روز دوم به درياچه می رسند و از آب آن استفاده می کنند. و اما گروه سوم به خاطر سرعت بسيارکم خود بعد از هفت روز به مقصد می رسند و اثری از درياچه نمی بينند زيرا آب آن خشک شده است،بنابراين اين گروه هم مانند گروه اول از بين می روند.همان طور که در اين داستان ديديد تنها گروه دوم که با رعايت اعتدال و باسرعت متوسط مسير خود را پيمودند، توانستند زنده بمانند و از آب درياچه استفاده کنند . خوشبختانه اين اصل ساده ( رعايت اعتدال و ميانه روی) در مورد همۀ جنبه های زندگی صدق می کند و با استفاده از آن می توان از بسياری از رخدادهای ناخوشايند جلوگيری کرد.

 

  مرور اجمالی نوشته های پيشينيان نشان می دهد که فلاسفه از زمان های دور به نقش مهم اعتدال و ميانه روی در سعادت پی برده و به تفضيل در اين مورد سخن گفته اند.در آموزه های دينی اديان مختلف نيز مکررا به داشتن اعتدال در همۀ امور حتی عبادت سفارش شده است. از ديدگاه اديان و فلاسفه اعتدال و ميانه روی به معنای گزينش و پيمودن راه ميانه و وسط و عدم تمايل به افراط و تفيط است. روان شناسان نيز تعريف مشابهی از اين مفهوم ارائه داده اند،از نظر آنها ميانه روی فضيلتی است که مانع افراط و تفريط در امور شده و از اين طريق ما را در برابر تنفر، تکبر، پيامدهای نامطلوب خوشی های ناپايدار و بی ثباتی های هيجانی محافظت می کند. اين فضيلت از چهار مولفه يا توانايی تشکيل شده است که عبارتند از:

 

  1.عفو و بخشش:

 

  که به معنای توانايی بخشيدن افرادی است که باعث آزار و رنجش ما شده اند.رشد توانايی بخشش در فرد سبب می شود که وی نقائص و کاستی های ديگران را پذيرفته، به آنها برای جبران خطايشان فرصت دهد و در برابر وسوسۀ انتقام جويی و تلافی کردن مقاومت کند. چنين فردی تحت تاثير هيجانات و احساسات ناشی از خشم قرار نمی گيرد و در نهايت فرد خاطی را می بخشد.

 

  2.تواضع و فروتنی :

 

  تواضع و فروتنی به معنای آنست که فرد کمالات و نقاط قوت خود را پوشيده نگه داشته و در مورد آنها صحبت نکند.با آنکه اعتماد به نفس افراد متواضع پايين نيست، غالبا از جلب توجه ديگران اجتناب می کنند.انسان های فروتن از کاستی ها و محدوديت هايشان آگاهی دارند و با خود صادق هستند. آنها می دانند که ممکن است همۀ تصميماتشان درست نباشد و بنابراين از پيشنهادات و مساعدت های ديگران خوشحال می شوند.

 

  3.آينده نگری :

 

  اين ويژگی به معنای يک جهت گيری عملی در مورد اهداف آينده است. وجود اين خصيصه در فرد سبب می شود که وی نسبت به تصميماتی که اتخاذ می کند محتاط بوده، از ريسک های بی مورد بپرهيزد و هميشه اهداف اصلی خود را به خاطر داشته و بر مبنای آنها تصميم گيری کند.افراد آينده نگر رفتار تکانشی خود را بررسی و کنترل کرده و پيامدهای اعمالشان را پيش بينی می کنند. لازم به ذکر است که اين ويژگی مترادف کوته بينی و احتياط بيش از حد نيست، بلکه به معنای هوشمندی و توانايی برنامه ريزی برای رسيدن به اهداف مهم زندگی است.

 

  4. کنترل خود :

 

  کنترل خود به فرايند اعمال کنترل بر اعمال خود به منظور دستيابی به اهداف و يا عمل بر طبق هنجارهای جامعه اطلاق می شود.افرادی که اين ويژگی در آنها رشد يافته است قادرند که پاسخ های غريزی مانند خشم يا رفتار تکانشی خود را کنترل کرده به جای آن بر طبق رفتارهای سازگارانه و از پيش برنامه ريزی شده نسبت به موقعيت واکنش نشان دهند. اين توانايی هم در مورد مقاومت در برابر وسوسه ها(مانند اجتناب فردی که رژيم غذايی دارد از غذاهای چرب و قندی) و هم در مورد شروع فعاليت های مطلوب (مانند صبح زود از خواب برخاستن) کاربرد دارد.

 

  پيامدهای ميانه روی در زندگی :

 

  رعايت اصل عتدال و ميانه روی در زندگی دارای فوايد مثبت و متعددی است که در ادامه به ذکر مهمترين آنها می پردازيم.

 

  1.عمر طولانی:

 

  رعايت اصل اعتدال در همۀ امور زندگی مانند خوردن، ورزش کردن، کار، تفريح و استراحت به طرق مختلفی سبب طولانی تر شدن عمر شما می گردد. مثلا رعايت سرعت متوسط در رانندگی و با عجله نراندن احتمال تصادف کردن شما را کاهش می دهد يا تعادل برقرار کردن بين جنبه های مختلف زندگی و اختصاص دادن زمانی برای تفريح و استراحت موجب کاهش استرس شغلی و افزايش سلامت جسمانی و روانی شما می گردد و....

 

  2.سلامتی جسمانی :

 

  اضافه وزن، بيماری های پياپی جسمانی و روانی و وابستگی به داروها همگی از نتايج مستقيم رعايت نکردن اصل اعتدال در زندگی و افراط و تفريط در امور است. رعايت اعتدال و ميانه روی در استفاده از چيزهايی که هر روز شما را وسوسه می کنند( مانند غذا،پول و ...) سلامت جسمانی تان را به نحو چشمگيری بهبود می بخشد. همچنين اين کار می تواند به طور غير مستقيم باعث رخدادهای خوشايند ديگری مانند يافتن شغل منا سب ، بهبود وضعيت روانی، بهبود روابط خانوادگی و ...شود. از طرف ديگر هنگامی که شما از سلامت جسمانی مطلوبی برخوردار باشيد ،نيازی نيست که به پزشکان متعدد مراجعه کنيد و می توانيد پولی را که قبلا صرف اين کار می کرده ايد ،در فعاليت مورد علاقه تان به مصرف رسانده و از آن لذت ببريد.

 

  3. صرفه جويی اقتصادی (مالی) :

 

  داشتن توانايی هايی مانند آينده نگری،کنترل خود و برنامه ريزی سبب ايجاد يک سبک زندگی مقتصدانه (صرفه جويانه) می شوند. همانطور که قبلا ذکر شد داشتن يک رژيم غذايی معتدل نياز شما به پزشک و دارو را به حد چشمگيری کاهش می دهد.همچنين افرادی که به خوبی می توانند خود را کنترل کنند از عادات نامطلوبی مانند سيگار کشيدن، استفاده از مواد مخدر و خريدهای غير ضروری به دور هستند و به راحتی در مقابل وسوسه های نفس خود مقاومت می کنند.

 

  4.تقويت نيروی اراده:

 

  به دست گرفتن کنترل نفس در امور کوچک و جزئی به مرور زمان سبب افزايش نيروی اراده و افزايش کنترل شما بر گفتار و اعمالتان خواهد بود .به طوری که پس از مدتی هيچ کاری را بدون تعمق و بدون خواست قبلی خود انجام نخواهيد داد.

 

  5.افزايش تواضع و فروتنی:

 

  هنگامی که قادر شويد احساسات و هيجانات خود را کنترل کنيد،به هنگام کسب موفقيت از خود بيخود نشده و به ديگران فخرفروشی نمی کنيد، همچنين اگر در راه رسيدن به هدف خود با مانعی مواجه شويد، به جای واکنش های ناسازگارانۀ ناشی از خشم و عصبانيت مفرط، می کوشيد که با بررسی موانع ،آنها را از ميان برداريد.

 

  6.الگو شدن :

 

  شما می توانيد الگوی مناسبی برای اطرافيان به خصوص فرزندان خود باشيد.همانطور که می دانيد کودکان از حس تقليد شگفت آوری برخوردارند و هر آنچه را که مشاهده می کنند درونی می سازند. آنها با مشاهدۀ رفتار شما با ويژگی هايی مانند تواضع، آينده نگری، کنترل خود و بخشايش آشنا شده آنها را فراگرفته و در زندگی خود به کار می برند و از اين طريق اين ويژگی در جامعه گسترش می يابد.

 

  راهنمای حرکت در مسير اعتدال

  

 

  دکتر رشيد و دکتر انجوم، دو تن از روان شناسان دانشگاه پنسيلوانيا ،راهکارهايی را جهت پرورش و ارتقا فضيلت ها و ويژگی های مطلوب شخصيتی ارائه داده اند. نکتۀ جالب توجه اين است که تمرين های ذکر شده کاملا عملی بوده و هر چند انجام روزانۀ آنها وقت زيادی از شما نمی گيرد، پس از مدتی شاهد تاثيرات شگرف آنها خواهيد بود.

ما در اين شماره به برسی راهکارهای افزايش فضيلت ميانه روی می پردازيم. همانطور که در صفحات پيشين ذکر شد فضيلت ميانه روی از چهار توانايی تشکيل يافته است.بنابراين برای پرورش اين فضيلت لازم است که اين توانايی ها را در خود رشد دهيم.در زير راهکارهايی برای افزايش هر يک از اين چهار توانايی آورده شده است.

 

راهبردهای افزايش توانايی عفو و بخشش

 

  1.زمانی را به خاطر آوريد که شخصی شما را به خاطر کار خطايتان بخشيده است، حالا نوبت شماست که اين کار نيک را در حق ديگران انجام دهيد.

  2.احساسات خود را قبل و بعد از بخشيدن يک نفر،مورد بررسی و ارزيابی قرار دهيد .

  3.سعی کنيد به علت حرکت ناخوشايند شخصی که باعث ناراحتی شما شده است پی ببريد.احتمالا شما کاری کرده ايد که او اين واکنش را نشان داده،پس همۀ تقصير را به گردن وی نيندازيد .

  4 . فهرستی از افرادی که کار بد آنها را تلافی کرده ايد، تهيه کنيد.به ديدن آنها برويد و يا تلفنی با آنها تماس بگيريد .

  5 . به ديدن شخصی که در گذشته موجب رنجش شما شده است برويد.به وی بگوييد که او را بخشيده ايد و از اين به بعد با او به مهربانی رفتار کنيد .

  6 . در عباداتتان از خداوند طلب عفو و بخشش کنيد .

  7 . فهرستی از هيجاناتی که پس از انتقام جويی تجربه می کنيد،تهيه کنيد.آيا اين هيجانات، ناخوشايند (مانند : خشم ، ترس،نگرانی،اضطراب و...)هستند؟بنويسيد که اين هيجانات چه تاثيری بر رفتار شما می گذارند .

  8 . دربارۀ اينکه، اگر فردی باعث رنجش شما شد،بايد چه واکنشی نشان دهيد فکر کنيد.پاسخ مناسب را در ذهنتان مرور کرده و با خود بگوييد مهم نيست که ديگران چطور باعث ناراحتی من شوند،در هر صورت من همانطور که برنامه ريزی کرده ام ، رفتار می کنم .

  9 . تصور کنيد که شخصی باعث ناراحتی شما شده است،پاسخ های احتمالی تان به اين موقعيت را در ذهن خود مجسم کنيد.از بالاترين مرحلۀ انتقام جويی شروع کنيد و اين کار را ادامه دهيد تا به مرحلۀ عفو و بخشش برسيد.تصور کنيد که اگر شما فرد خاطی را ببخشيد، چه اتفاقی رخ می دهد.در طول اين تمرين مرتبا به خودتان يادآوری کنيد که اين تمرين بخشش است،نه انتقام جويی .

 

  راهبردهای افزايش تواضع و فروتنی

 

1. در پايان هر روز، يکی از کارهايی را که به خاطر جلب توجه ديگران انجام داده ايد،مشخص کرده و سعی کنيد که ديگر آن را انجام ندهيد.
2. در مواقعی که در جمعی حضور داريد،اگر شخصی درصدد خودنمايی برآمد، شما کار او را تقليد نکنيد.
3. به اين نکته توجه کنيد که آيا هنگامی که در جمعی حضور داريد بيش از ديگران صحبت می کنيد يا خير.اگر جواب مثبت است،سعی کنيد از اين به بعد در جمع کمتر حرف بزنيد.
4. از پوشيدن لباس های فاخر و استفاده از وسايل گرانقيمت بپرهيزيد.
5. اگر متوجه استعداد يا هنر خاصی در فردی شديد،او را ستايش و تحسين کنيد.
6. در استفاده از منابع طبيعی افراط نکنيد(از مواد قابل بازيافت استفاده کنيد،استفاده از محصولاتی که به طبيعت آسيب می رسانند را محدود کنيد و..).
7. اشتباهات خود را بپذيريد و در صورت لزوم حتی از افرادی که از شما جوان تر هستند عذرخواهی کنيد.
8. به همسر خود وفادار باشيد.
9. از دوستی که به صداقت او ايمان داريد،بخواهيد که نقاط ضعف شما را بازگو کند.

 

  راهبردهای افزايش توانايی آينده نگری

 

1. قبل از اينکه حرفی بزنيد،دوبار دربارۀ آن فکر کنيد.اين تمرين را حداقل 10بار در هفته انجام داده و به تاثيرات آن توجه کنيد.
2. با احتياط رانندگی رانندگی کنيد و به اين مطلب توجه داشته باشيد که کارتان هرقدر مهم باشد،ارزشش از زندگی شما بيشتر نيست.
3. بکوشيد قبل از اينکه تصميم مهمی را به مرحلۀ اجرا درآوريد، موانع احتمالی را شناسايی و تا حد امکان رفع کنيد.
4. قبل از تصميم گيری نهايی،با افراد مهم زندگی تان مشورت کنيد.
5. پيامدهای حاصل از تصميم گيری تان را در يک، پنج و ده سال آينده مجسم کنيد.
6. هنگامی که عصبانی يا مضطرب هستيد، تصميم گيری نکنيد.
7. قبل از اينکه برای رسيدن به هدفتان دروغ بگوييد يا تقلب کنيد،به اين موضوع بينديشيد که برای برملا نشدن اين موضوع مجبوريد، ده دروغ ديگر هم بگوييد.
8. اگر فکر می کنيد که شانس کمی برای برنده شدن داريد، وارد رقابتی که در آن يک فرد برنده و ديگری بازنده می شود، نشويد.
9. کيفيت،کارآمدی و منطقی بودن راه های دستيابی به اهدافتان را مورد ارزيابی قرار دهيد و موارد تازه ای را که به ذهنتان می رسد يادداشت کنيد.

  

  راهکارهای افزايش توانايی کنترل خود

 

1. کارهايی را برای بهبود وضعيت زندگی روزمره تان مشخص کرده(مانند:تميز کردن اتاق،شستن ظرفها و مرتب کردن ميز کار) و آنها را انجام دهيد.
2. زمانی که مشغول انجام کار مهمی هستيد، وسايلی را که موجب حواس پرتی شما می شوند(تلفن،تلويزيون،کامپيوتر و ..)خاموش کنيد.
3. از عواملی که سبب وسوسۀ شما می شوند دوری کنيد.مثلا اگر زياد خريد می کنيد،موقع بيرون رفتن از خانه پول زيادی در کيفتان نگذاريد.
4. بک کار خوب(مانند ورزش کردن)را به طور منظم انجام دهيد تا برايتان به صورت عادت در آيد.
5. دفعۀ بعد وقتی که ناراحت شديد، بکوشيد که احساساتتان را کنترل کرده و بر جنبه های مثبت قضيه تمرکز کنيد.
6. از حرف زدن پشت سر افراد خودداری کنيد.
7. هنگامی که احساس غمگينی می کنيد،به يک فعاليت آرامش بخش مانند مراقبه، دعا يا يوگا بپردازيد.
8. برای انجام هر يک از فعاليت هايتان زمان و مکان خاصی را مشخص کنيد.
9. به ساعت زيستی بدنتان توجه کنيد.ببينيد که در چه مواقعی از روز هوشيارتر و سرحال تر هستيد و کارهای مهمتان را در اين مواقع انجام دهيد.

 

  آيا شما فرد ميانه رويی هستيد؟

 

  جملات زير را بخوانيد و با توجه به اينکه هر جمله چقدر دربارۀ شما صدق می کند، به آن نمره ای از يک تا پنج بدهيد.

 

  مقياس نمره دهی به صورت زير است:

 

  کاملا موافقم= 5 امتياز،موافقم = 4 امتياز، نظری ندارم = 3 امتياز ،مخالفم= 2 امتياز و کاملا مخالفم =1 امتياز.

 

  * در عبارات 3،9،16 نمره گذاری به صورت معکوس انجام می شود.يعنی به گزينۀ کاملا موافقم 1 امتياز و به گزينۀ کاملا مخالفم 5 امتياز تعلق می گيرد. در پايان امتيازات خود را با هم جمع کنيد.

 

  عبارات:

 

  1. من به راحتی در برابر وسوسۀ خوردن شيرينی و تنقلات مقاومت می کنم.

  2. صبح زود از خواب بيدار شدن، برايم کار مشکلی است.

  3. من معتقدم که بايد بدی را با بدی و خوبی را با خوبی پاسخ داد.

  4. من انسان هدفمندی هستم.

  5. من با همۀ افراد، بدون در نظر گرفتن مقام و رتبه شان، به طور يکسان برخورد می کنم.

  6. سعی می کنم هيچ وقت خودم را برای ديگران نگيرم.

  7. اطرافيانم عقيده دارند که آدم کينه جويی نيستم.

  8. من قادرم احساسات و هيجاناتم را کنترل کنم.

  9. با اين گفته موافقم که: "هرچه پيش آيد، خوش آيد".

  10. من هرگز کارهايی را که به من لذت آنی می بخشند، اما در دراز مدت سبب ناراحتی و رنجش من می شوند( مثل استعمال سيگار،الکل يا مواد مخدر) انجام نمی دهم.

  11. به نظر من بخشش و فراموش کردن خطاهای ديگران بهترين کاری است که می توان انجام داد.

  12. من می توانم رژيم غذايی خود را حفظ کنم.

  13. من قبل از دست زدن به هر کاری، به عواقب آن فکر می کنم.

  14. اغلب نسبت به احساسات وهيجانات خود، آگاه هستم.

  15. برای پنج سال آينده برنامۀ مشخصی دارم.

  16. دوست دارم که هميشه فقط خودم کانون(مرکز) توجه باشم.

  17. نيازی نمی بينم که دربارۀ رتبه و مقام خود، با ديگران صحبت کنم.

  18. من به طور منظم ورزش می کنم.

  19. چون انسان متواضعی هستم، ديگران با من راحتند.

  20. به عقيدۀ من اگر از فردی خطايی سر زد،بايد برای جبران به او فرصت داد.

 

  نتيجه:

 

  امتياز بالاتر از 60: شما فرد ميانه رويی هستيد که از خطاهای ديگران چشم پوشی کرده و درصدد انتقام جويی بر نمی آييد.همچنين از آنجايی که نسبت به احساسات و هيجانات خود آگاهی داريد بيشتر از روی عقل و منطق عمل می کنيد تا بر مبنای احساسات. شما در زندگی اهداف خاصی داريد و برای رسيدن به اين اهداف برنامه ريزی کرده ايد.به علاوه تواضع و فروتنی شما سبب جلب توجه و ابراز محبت و دوستی اطرافيانتان می گردد.

 

  امتياز کمتر از 60: از آنجايی که احساسات خود را به درستی نمی شناسيد و قبل از عمل به عواقب کارتان فکر نمی انديشيد، ممکن است تصميمات نسنجيده ای اتخاذ کنيد.برای اينکه زندگی پربارتری داشته باشيد سعی کنيد که :1.به علت اصلی هيجانات و احساسات خود پی ببريد. 2.خطاهای ديگران را ببخشيد و به فکر انتقام جويی نباشيد. 3.قبل از شروع هر کار، عواقب آن را خوب بسنجيد و 4. به خاطر داشته باشيد که هر يک از ما دارای نقاط قوت و ضعف هايی هستيم بنابراين دليلی ندارد که به ديگران فخر بفروشيد.

نظرات شما عزیزان: